Aktualności
Zakup urządzenia dokonany w wyniku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o dofinansowanie zadania realizowanego ze środków pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Instytucją zarządzającą programem jest Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.
Realizacja zadania
Realizacja zadania polegała na zakupie sprzętu w celu kontynuacji modernizacji pracowni konserwatorskiej i rozszerzenia pola działań konserwatorskich na rzecz zbiorów muzealnych, w tym zabytków odkrywanych podczas aktualnie prowadzonych badań wykopaliskowych. Zakupiony zestaw pozwala na podniesienie poziomu zabiegów konserwatorskich o nieniszczącym charakterze przy równoczesnym zwiększeniu liczby zabytków im poddawanych. Dzięki zakupowi zostanie ograniczone, a wręcz częściowo wyeliminowane, zlecanie specjalistycznych zabiegów poza Muzeum. Związana z zakupem reorganizacja pracy umożliwi zwiększoną realizację zadań w ramach konserwacji i ich specjalistyczny podział pomiędzy pracownikami (badania RTG, konserwacja silnie zawilgoconych zabytków ze stanowisk archeologicznych, konserwacja zabytków metalowych i inne). Dotychczasowe zakupy lasera oraz spektrometru RTG, dokonane w ramach wcześniejszych programów ministerialnych "Wspieranie działań muzealnych", w znaczący sposób podniosły poziom prowadzonych prac, rozszerzając ich zakres między innymi o precyzyjne oczyszczanie wybranych zabytków (laser) oraz o profesjonalne badania analityczne (spektrometr RTG). Dalsza modernizacja pracowni konserwatorskiej była konieczna ze względu na duże ilości zabytków archeologicznych pochodzących z badań prowadzonych przez Muzeum w centrum Poznania od roku 2015. Różnorodność odkrywanych artefaktów spowodowała konieczność rozszerzenia zakresu prac nad materiałami pochodzącymi ze środowiska mokrego. W przypadku większości zabytków tego rodzaju konieczne jest prowadzenie prac metodą liofilizacji, która wkracza w ostatnich latach do pracowni konserwatorskich specjalizujących się w konserwacji zabytków archeologicznych.
W zadaniu zrealizowanym w ramach programu 2023 r. zakupiono następujące urządzenia:
1. Liofilizator Labconco FreeZone 2,5 Liter -50⁰C Benchtop z podgrzewanymi półkami o wydajności
2l/24h;
2. Szafa niskotemperaturowa SLN100 -40⁰C - 86⁰C.
Zastosowanie
Urządzenia będą służyć do profesjonalnej konserwacji zabytków z materiałów organicznych, takich jak: drewno, skóra, włókna roślinne oraz papier, pochodzących z prowadzonych przez Muzeum badań archeologicznych. Liofilizator umożliwia w sposób kontrolowany próżniowe suszenie zabytków w niskiej temperaturze po wcześniejszym przygotowaniu i zamrożeniu w niskotemperaturowej zamrażarce.
Wykorzystanie w Muzeum
Pozyskanie wyżej wymienionych urządzeń pozwoli Pracowni Konserwacji Muzeum Archeologicznego w Poznaniu na kontynuację kompleksowego programu ochrony konserwatorskiej zabytków archeologicznych zgromadzonych przez 150 lat działalności oraz tych pozyskiwanych współcześnie. Program zostanie rozszerzony o nowe metody konserwatorskie, spełniające wymogi współczesnych badań i zasad konserwacji. Urządzenia te udoskonalą także profilaktykę konserwatorską. Posiadanie liofilizatora rozszerzy możliwości nieodpłatnego współdziałania Muzeum z innymi instytucjami zajmującymi się ochroną archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w tym z urzędami konserwatorskimi, co ma miejsce w przypadku posiadanego lasera i spektrometru RTG. Planowane jest również, na wzór dotychczasowych doświadczeń, rozszerzenie nieodpłatnej wymiany specjalistycznych usług konserwatorskich z innymi instytucjami muzealnymi. Ponadto liofilizator umożliwia szybkie włączanie się Muzeum w ratownicze działania obejmujące zabytki pochodzące z katastrof naturalnych z udziałem wody. Dodatkowym rezultatem realizacji zadania będzie zapoznawanie szerokiej publiczności w różnych grupach wiekowych z profilaktyką konserwatorską w ramach bezpłatnych zajęć.
Proces liofilizacji
Liofilizacja jest ważnym etapem w procesie konserwacji mokrych zabytków z materii organicznej, mającym na celu utrwalenie i ich dalsze przechowywanie. Spośród różnych metod odwodniania, suszenie sublimacyjne (liofilizacja) jest szczególnie korzystne w przypadku substancji, które są wrażliwe na niekontrolowane wysychanie. Nieniszczący charakter tego procesu został udowodniony dzięki utrzymaniu żywotności mikroorganizmów. Suszenie sublimacyjne jest procesem, w którym woda usuwana jest z zamrażanego materiału poprzez przekształcenie zamrożonej wody bezpośrednio w parę wodną bez uzyskiwania pośredniego, ciekłego stanu skupienia. Podstawą tego procesu jest absorpcja ciepła przez zamrażaną próbkę w celu odparowania lodu oraz wykorzystanie pompy próżniowej, aby usprawnić usuwanie pary wodnej ze struktury próbki. Para wodna zostaje przeniesiona do kolektora, gdzie usuwane jest ciepło, aby doprowadzić do kondensacji pary wodnej i jej ponownego zamrożenia w kolektorze. W istocie proces liofilizacji polega na wytworzeniu równowagi pomiędzy ciepłem wchłoniętym przez próbkę do odparowania lodu, a ciepłem usuniętym z kolektora do przekształcenia pary wodnej w lód. Szybkość procesu liofilizacji zależy od powierzchni i grubości próbki, temperatury kolektora i uzyskanego podciśnienia, punktu eutektycznego i stężenia substancji rozpuszczonych w próbce.
Koszty zakupu wyposażenia i wysokość dotacji dla elementów zakupu:
Całkowity koszt realizacji zadania: 154 114,06 zł, w tym:
- zakup liofilizatora Labconco FreeZone 2,5 liter -50⁰C - 133 885,50 zł (w tym przyznana dotacja Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 100 000,00 zł);
- zakup szafy niskotemperaturowej SLN 100 - 19 645,56 zł (w tym przyznana dotacja Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 13 612,89 zł ).
Adnotacje dotyczące osób wykorzystujących urządzenia w pracach konserwatorskich:
Jarosław Jaskulak – dyplomowany konserwator i kierownik Działu Konserwacji Zabytków Muzeum Archeologicznego w Poznaniu;
Maria Napierała - dyplomowany konserwator;
Martyna Żurańska - dyplomowany konserwator;
Piotr Majorek – archeolog.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Muzeum Archeologiczne w Poznaniu jest Instytucją Kultury,finansowaną z budżetu
Samorządu Województwa Wielkopolskiego
PROCEDURA DOTYCZĄCA SYGNALISTÓW
OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH (RODO)
